Niepełnoletni też głosowali w wyborach!
Komentarz do wyników szkolnych symulacji wyborów europejskich w projekcie “Młodzi głosują 2024”
Michał Mazur
O projekcie
28 maja młodzież w niemal 300 szkołach z całej Polski zagłosowała na komitety, które startują w powszechnych wyborach parlamentarnych. Oznacza to, że blisko 80 000 uczennic i uczniów stanęło przed podobną decyzją jak dorośli wyborcy i dało znać o swoich poglądach.
W projekcie “Młodzi głosują 2024” tworzonym przez Centrum Edukacji Obywatelskiej, młode osoby samodzielnie tworzyły kampanie profrekwencyjne, powoływały komisje wyborcze i przeliczały głosy. Uczniowie i uczennice mieli również możliwość zorganizowania szkolnych debat na ważne tematy. Takie które są interesujące dla młodzieży, a bywają pomijane przez partie polityczne i opinię publiczną.
Nauczycielki i nauczyciele, korzystając ze scenariuszy przygotowanych przez Centrum Edukacji Obywatelskiej, prowadzili angażujące lekcje o Parlamencie Europejskim, wadze głosu i wpływie obywateli na Unię Europejską. Ze wsparciem organizatora i nauczycieli-koordynatorów, społeczność uczniowska uczyła się o najważniejszych mechanizmach demokracji na podstawie własnego doświadczenia. Cała szkoła miała możliwość uczestniczyć w tym wyborczym święcie, uświadamiającym młodzieży jak cennym prawem jest prawo wybierania swoich przedstawicieli. Wszystko w celu kompleksowego budowania zainteresowania polityką, które zaowocuje obywatelskimi nawykami w przyszłości.
Wybory młodych
Czynne prawo wyborcze w szkolnych symulacjach mieli wszyscy uczniowie i wszystkie uczennice szkół ponadpodstawowych oraz uczniowie i uczennice klas VI-VIII szkół podstawowych (szkoły mogły również zdecydować o ewentualnym dopuszczeniu klas młodszych). W 289 szkołach, które dodały wyniki wyborów, uprawnionych do głosowania było 79 796 uczniów i uczennic. Z tego prawa skorzystało 36 918 osób, a frekwencja wyniosła 46,3%. Z tej liczby 59 190 osób uprawnionych i 26 133 głosujących było w szkołach ponadpodstawowych; 14 749 uprawnionych oraz 8 013 głosujących w szkołach podstawowych, pozostałe osoby to zespoły szkół i inne placówki oświatowe.
Tabela nr 1.
Frekwencja wyborcza i udział uprawnionych do głosowania z uwzględnieniem typu placówki w ramach projektu “Młodzi Głosują 2024”.
Zwyciężczynią szkolnych wyborów europejskich została Koalicja Obywatelska, która otrzymała 22,3% głosów. Nie jest to jednak zwycięstwo miażdżące - Koalicji depcze po piętach Konfederacja z wynikiem 21,6%. Trzecie miejsce przypadło Trzeciej Drodze - 19,2%, czwarte Prawu i Sprawiedliwości - 12,6%, piąte Lewicy z wynikiem 11,3%. Stawkę zamykają Bezpartyjni Samorządowcy z wynikiem 4,9%.
Tabela nr 2.
Zbiorcze wyniki wyborów w ramach projektu “Młodzi Głosują 2024”.
Osłabieni zwycięzcy
Koalicja Obywatelska powtórzyła zwycięstwo z symulacji wyborów parlamentarnych “Młodzi głosują 2023”, ale jednocześnie wyraźnie straciła część swojego poparcia. W 2023 roku KO mogła poszczycić się niebagatelnym wynikiem 31%, w tym roku otrzymała o niemal 9 punktów procentowych mniej. Straty Koalicji mogą wynikać z rozczarowania młodych osób powolnym tempem spełniania obietnic złożonych w ostatniej kampani przed wyborami do Sejmu i Senatu. Ważne dla części młodych postulaty (na przykład prawo do legalnej i bezpiecznej aborcji) wyniosły KO i inne partie koalicji rządzącej do władzy. Młodzi oczekiwali szybkich i sprawnych działań w celu ich realizacji. Kolejnym powodem może być próba balansowania Koalicji Obywatelskiej pomiędzy dwoma różnymi elektoratami, tym lewicowym, do którego kieruje postulaty światopoglądowe i euroentuzjastyczne i tym prawicowym, do którego kieruje zaostrzenie narracji w sprawach migracyjnych czy częściową krytykę Zielonego Ładu. Taka szeroka centrowość działa na starszy elektorat, który może obawiać się głosowania na wyraziście prawicowe lub lewicowe partie. Jednak młodzi nie boją się głosować na skrajności. Są gotowi poprzeć bardziej postępową Lewicę lub mocno eurosceptyczną Konfederację. Niemniej Koalicja Obywatelska utrzymała zwycięską pozycję i wciąż postrzegana jest jako lepsza alternatywa dla niezbyt popularnego wśród młodych Prawa i Sprawiedliwości.
Zbliżone wyniki ugrupowań na podium
Wysoki wynik Konfederacji (21,6%) jest bliski wynikom z “Młodzi głosują 2023” (20,6%) i niemal jednakowy z wynikami “Młodzi głosują 2019” (21%). Konfederacja dobrze porusza się w cyfrowym świecie młodzieży, a konto jednego z liderów partii Sławomira Mentzena na popularnym wśród nastolatków Tik-Toku deklasuje w liczbie wyświetleń wszystkich rywali. Konfederacja jest także najbardziej wiarygodna w eurosceptycznej narracji, która, jak wynika z badań, jest atrakcyjna dla 23% najmłodszych obywatelek i obywateli[1]. Konfederacja buduje tę narrację od dawna, a w odróżnieniu od PISu, który także próbował iść w podobnym kierunku, Konfederacja faktycznie z europejskim mainstreamem ma mało wspólnego. Gdy PIS zatwierdzał Zielony Ład Konfederacja głośno przed nim przestrzegała. Buntownicze narracje, obiecujące wyłom w zastanym świecie politycznym zawsze znajdowały posłuch u młodych obywateli. Warto zauważyć, że wynik Konferencji w “Młodzi głosują 2024” i tak jest wyraźnie niższy niż wynik tej partii w wyborach dorosłych w grupie wiekowej 18-29 lat, w której Konfederacja zdobyła zawrotne 30%.
Tabela nr 3.
Zestawienie wyników wyborów w “Młodzi Głosują 2024” i wyników wyborów dorosłych w grupie 18-29 lat wg. badania IPSOS.
Trzecia Droga z solidnym wynikiem 19,2% nie została daleko w tyle za KO i Konfederacją zdobywając trzecie miejsce w wyborach “Młodzi głosują 2024”. Wysokie poparcie wśród najmłodszych może być pocieszeniem dla ugrupowania, które w wyborach dorosłych zaliczyło wynik poniżej oczekiwań (6,9%). Najbardziej prawdopodobną przyczyną tak niskiego poparcia w wyborach dorosłych była słaba mobilizacja elektoratu Trzeciej Drogi. W grupie 18-29 lat jedynie 25,5% osób poszło do urny wyborczej. Gdyby frekwencja w tej grupie była wyższa niewykluczone, że wynik Trzeciej Drogi byłby bardziej zbliżony do tego z “Młodzi głosują”, bo Szymon Hołownia, jeden z liderów ugrupowania, wciąż ma zdolność przyciągania młodych. Pokazał to po zdobyciu fotela Marszałka, gdy oglądalność transmisji z posiedzeń Sejmu pod jego kierownictwem biła rekordy popularności. Ten fenomen dorobił się nazwy “Sejmflix”, a sam Hołownia stał się gwiazdą internetowego świata memów i reelsów.
Równia pochyła
Prawo i Sprawiedliwość w “Młodzi głosują 2024” utrzymało swoje niezbyt wysokie poparcie z 2023 roku na poziomie 12%. Warto przypomnieć, że jeszcze w 2019 roku partii rządzącej udało się uzyskać 25% głosów i wygrać wyborczą symulację. Dziś to poparcie jest dwa razy mniejsze niż w 2019 i trzy razy mniejsze niż w wyborach dorosłych (36,2%). Dla dzisiejszych 13-19-latków PiS jest partią, która “od zawsze” była u władzy i dopiero w grudniu ubiegłego roku zrobiła miejsce dla innych. Naturalnym wydaje się jej odrzucenie w ramach młodzieżowego buntu. Szczególnie, że w świecie młodzieżowych influencerów nie ma zbyt dobrego wizerunku.
Tabela nr 4.
Zestawienie wyników wyborów w “Młodzi Głosują 2024” i wyników wyborów dorosłych.
Lewica wylądowała na dalekim piątym miejscu, zaliczając w “Młodzi głosują” kolejny wyraźny spadek poparcia. 23% w 2019 roku, 15,5% w 2023 roku i jedyne 11,3% w tegorocznej symulacji wyborów europejskich. Jest to wciąż wynik lepszy niż w wyborach dorosłych we wszystkich grupach wiekowych (6,3%), ale niższy niż w wyborach dorosłych w grupie 18-29 lat (15,3%). Tlen Lewicy częściowo zabiera Koalicja Obywatelska, która w ostatnich latach włączyła w swój program niektóre lewicowe postulaty. Jednocześnie nie da się zaprzeczyć, że Lewica nie robi wiele, by od większego koalicjanta się odróżnić. Ma trudności z realizacją swoich postulatów, a tych które przeprowadziła nie potrafi przedstawić jako własny sukces. W kampanii europejskiej nie przebiły się żadne większe narracje stworzone przez Lewicę, które mogłyby zostać zapamiętane przez szerszy elektorat.
Uwagę zwraca również to, że stosunkowo dużym łącznym poparciem - niemal 13% cieszyły się partie i ugrupowania pozaparlamentarne. Wśród nich najwięcej bo aż 4,9% poparcia uzyskali Bezpartyjni Samorządowcy. Wskazuje to na dużą grupę młodych osób rozczarowanych wszystkimi głównymi ugrupowaniami politycznymi lub też niemających sprecyzowanych poglądów politycznych.
Tabela nr. 5
Wyniki “Młodzi Głosują 2024” z podziałem na poziom szkół.
Szkoły średnie, ale wyniki dalekie od średniej
Gdy porównujemy poziomy edukacji, zauważymy, że w przypadku szkół podstawowych zdecydowanie większym poparciem niż w szkołach średnich cieszyło się PiS (17,3% w szkołach podstawowych i jedynie 11,2% w szkołach średnich). Także Koalicja Obywatelska była chętniej wybierana przez uczniów młodszych niż starszych. Niższe poparcie w szkołach podstawowych niż średnich odnotowały Lewica, Konfederacja i Trzecia Droga. Różnice wynikają z tego, że młodsze osoby znacznie częściej kierują się w swoich poglądach tym, co wynoszą z domu. Wyniki w szkołach podstawowych są więc bardziej zbliżone do tych w dorosłych wyborach.
Frekwencja wyższa niż u dorosłych
Frekwencja w szkolnych wyborach na poziomie 46,3% nie zachwyca i jest niższa niż ta w symulacji wyborów do Parlamentu Europejskiego w 2019 roku (59%). Jednocześnie jest wyraźnie wyższa niż frekwencja w wyborach dorosłych (40,7%). Niską frekwencję zarówno w wyborach szkolnych, jak i w wyborach 9 czerwca tłumaczyć można kilkoma współistniejącymi czynnikami:
-
Historyczny: wybory europejskie nigdy nie cieszyły się wysoką frekwencją - w 2019 roku padł rekord wynoszący niecałe 46%, frekwencja we wcześniejszych głosowaniach europejskich nie przekraczała 30%;
-
Kampanijny: tegoroczna kampania europejska było mało widoczna, więcej uwagi poświęcano krajowym sprawom lub aferom;
-
Terminowy: to trzecie wybory w przeciągu ośmiu miesięcy; mniej zaangażowani wyborcy mogli poczuć się zmęczeni polityką i wzmacniającą się polaryzacją. Zmęczenie na pewno musieli odczuwać także politycy. Niektórzy jeździli po kraju po raz trzeci w krótkim okresie - tym razem już ze zdecydowanie mniejszą energią;
-
Budżetowy: tak jak wyborcy i politycy, budżety komitetów wyborczych zostały nadwyrężone dwiema wcześniejszymi kampaniami, w tej europejskiej brakło środków na liczne plakaty i widowiskowe konwencje;
-
Społeczny: niekończący się politycznym spór, który bazuje w bardzo dużym stopniu na często agresywnych emocjach odpycha młodzież od polityki. Taka interpretacja jest zgodna z badaniami młodych wyborców. Pokazują one, że aż 80% młodych jest sfrustrowana sytuacją polityczną w Polsce, a zaufanie do polityków jest w tej grupie bardzo niskie[2];
-
Kalendarzowy: miesiąc przedwakacyjny to dla wielu uczniów i uczennic czas poprawiania ocen, a jednocześnie szkolnych wycieczek - czasu na myślenie o polityce nie zostaje dużo.
Dbając o najwyższe standardy neutralności politycznej projektu “Młodzi głosują 2024”, ogólnopolskie wyniki opublikowaliśmy dzień po wyborach powszechnych (10 czerwca). Wystrzegamy się wszelkich form agitacji, a naszym celem jest wzmacnianie społeczeństwa obywatelskiego i edukacji wyborczej. Projekt “Młodzi głosują 2024” realizowany jest zgodnie z art. 108 § 3. kodeksu wyborczego.
